بیماریهای اسب و انسان

تمام حيوانات به بيماري کزاز مبتلا مي شوند ولي تک سميها بيشتر از ساير حيوانات به بيماري حساس هستند.
علايم بيماري با سفت شدن عضلات شروع و درجه حرارت بدن به سرعت بالا مي رود و گاهي به ۴۲ تا ۴۳ درجه مي رسد. حيوان در اثر انقباض عضلات گردن از خوراک مي افتد. گوشهاراست و تمام بدن خشک و حالت صلابت به خود مي گيرد. بزاق زيادي از دهان حيوان جاري مي شود و ادرار و مدفوع حبس مي گردد. پلک سوم بيرون آمده و روي قسمتي از چشم را مي پوشاند. در شکل حاد بيماري حيوان در مدت کوتاهي دچار انقباضات شديد و عضلاني و قطع حرکات تنفسي شده و به زودي تلف مي گردد. حيوانات بيمار ميکروب را به وسيله مدفوع خود به خارج پراکنده و به راحتي بستر و لوازم خود را آلوده مي سازند. انسان هايي که در تماس با حيوان بيمار و ابزار و وسايل او هستند از راه خراشهاي جلدي و يا در اثر زمين خوردن در معرض آلودگي قرار مي گيرند.
سياه زخم (شاربن)
 سياه زخم يا شاربن از زمانهاي قديم در بيشتر نقاط دنيا وجود داشته و مشترک بين انسان و حيوانات علفخوار مي باشد. عامل بيماري باسيلوس آنتراسيس است. اسب نسبت به بيماري حساس بوده و از طريق زخمها و خراشهاي جلدي و يا بلع ميکروب (از طريق خراشهاي موجود در دهان) و يا در اثر نيش حشرات آلوده به بيماري مبتلا مي شود. علايم بيماري در حيوان گاهي به حدي شديد است که با ساير بيماريها مثل پيچ خوردگي روده اشتباه مي شود. در اين حالت ادرار و مدفوع خوني بوده و کف همراه با خون از دهان و بيني جاري مي شود و حيوان در مدت ۳ تا ۶ روز تلف مي گردد. در کالبدگشايي، طحال حيوان بزرگ و رگها پر خون و سياه مي باشد. در صورتيکه بيماري از طريق نيش حشرات وارد بدن شود تب، نفس تنگي و دل درد در حيوان ديده مي شود. اورام گرم در ناحيه گلو و جلو شانه ظاهر و به تدريج به حجم آنها اضافه مي گردد. انسان در اثر تماس با دام مبتلا و يا لاشه آن از طريق خراشهاي جلدي و مخاطي بيمار مي گردد. شاربن روده اي در انسان با مصرف گوشت و اعضا آلوده حيوان بيمار حادث مي شود. چنانچه لاشه حيوانات شاربني در زمين پراکنده شود خاک آن نواحي تا مدتها حاوي باکتري بوده و در انتقال بيماري نقش دارد. به همين دليل توصيه مي شود لاشه حيوانات شاربني حتما” بايد در عمق زياد و همراه با چند لايه آهک دفن شود.
ساير
از ديگر بيماريهاي مشترک انسان و اسب ميکروبي که کمتر ديده مي شوند مي توان به بروسلوز، سل، مليوئيدوزيس يا شبه مشمشه، سالمونلوز اسب، لپتوسپيروز، ليستريوز، کورينه باکتريوم پزودوتوبرکولوزيس و کورينه باکتريوم اکويي نام برد.

بيماريهاي ويروسي
هـــــاري
بيماري هاري يکي از خطرناکترين بيماريهاي واگير و مشترک بين انسان و کليه حيوانات پستاندار مي باشد. عامل بيماري ويروس مي باشد که در کليه حيوانات خونگرم ايجاد بيماري کشنده مي نمايد. سگ و گربه بيشتر از ساير حيوانات نسبت به بيماري هاري حساس مي باشند. ويروس عامل بيماري در بزاق فراوان بوده و گازگرفتن توسط حيوانات هار عادي ترين راه انتقال بيماري به انسان و ساير دامها مي باشد. ويروس اين بيماري تمايل به دستگاه عصبي دارد و جراحاتي در اين بافت ايجاد مي کند.
اولين نشانه هاي بيماري در اسب وجود خارش در محل گازگرفتگي است. اسب بيمار مضطرب بوده، غذا نمي خورد و مرتب محل گزش را با دندان خود گاز مي گيرد، به پرستار و افراديکه به او نزديک مي شوند حمله مي کند و اگر فرار نکنند آنها را به شدت گاز مي گيرد. به تدريج نشانه هاي فلجي در عضلات گلوي دام ظاهر شده و حيوان با وجود تشنگي مفرط نمي تواند آب بخورد. فلجي کم کم به پاها رسيده، حيوان به زمين مي خورد و در مدت کوتاهي تلف مي شود.
آبــــــــله
آبله اسب قابل سرايت به انسان و گاو مي باشد. نشانيهاي بيماري در اسب عبارت از وجود جراحات و دانه هايي در سطح داخلي دهان، زير زبان، لثه ها و لب مي باشد. دانه ها کم کم چرکي شده و حيوان دچار تب مي شود. بزاق از گوشه دهان جاري شده و ميل به غذا ندارد. جراحات به تدريج وسعت يافته و به مخاط بيني نيز سرايت مي کند. کره اسبها به بيماري حساس تر بوده و گاهي تلف مي شوند. در صورتيکه دانه هاي آبله در روي پاهاي حيوان و در ناحيه بخلق ظاهر شود اندکي لنگش ايجاد کرده کم کم دانه ها چرکي شده و روي آنها را دلمه خشک مي پوشاند و حال حيوان بهبود مي يابد.
آنسفاليت ويروسي اسب
آنسفاليت ويروسي از بيماريهاي عفوني است مه اسبها را مبتلا ساخته و موجب ابتلا انسان نيز مي شود. آنسفاليت ويروسي داراي انواع مختلف بوده و از آن جمله آنسفاليت ويروسي ونزوئلايي مي باشد. نشانيهاي بيماري در اسب اختلال در شناسايي، عوارض عصبي، عدم تعادل، تب و فلجي مي باشد. دفع مدفوع و ادرار مشکل شده، حيوان دايره وار راه مي رود و کم کم فلجي ظاهر مي شود و حيوان زمين گير و در مدت ۲ تا ۴ روز تلف مي گردد. تعدادي از اسبهاييکه فلج نمي شوند زنده مي مانند. ناقل اصلي بيماري پشه ها مي باشند ولي انتقال از اسب به اسب نيز امکان پذير است.
آنسفاليت ويروسي آمريکاي شمالي، شرقي و غربي و آنسفاليت ژاپني نيز وجود دارد که کمتر اسب را مبتلا مي سازد. آنسفاليت ژاپني در حقيقت يک بيماري انساني است که در بيشتر موارد انسان عفونت را به حيوانات منتقل مي سازد.
آنفولانزاي ويروسي اسب
آنفولانزاي اسب بيماري مسري بوده که در شرايط طبيعي تک سمي ها بيشتر به آن مبتلا مي شوند. در نقاطي که تعداد زيادي اسب در مجاورت هم قرار گيرند بيماري به سرعت در بين آنها اشاعه مي يابدو اسبهاي جوان به بيماري حساس تر مي باشند و زماني که بيماري شيوع پيدا کند اسبهاي مسن نيز به آن مبتلا مي شوند.
علايم بيماري در اسب عبارت است از تب شديد، بي اشتهايي، ريزش اشک، هجوم الدم بافت چشم و ريزش از بيني. در بعضي از موارد ذات الريه و کور شدن چشم نيز ديده مي شود که در اين صورت منجر به مرگ حيوان مي شود. امکان وجود يرقان و نفريت نيز در اسب گزارش شده است. بيماري از طريق ترشحات بيني، عطسه يا سرفه به خارج پخش و سبب ابتلا ساير اسبها و ديگر موجودات مهره دار و از جمله انسان مي گردد.
تورم دهان طاولي
اين بيماري قابل سرايت به اسب، گاو، خوک و انسان مي باشد. دوره کمون بيماري ۱ تا ۳ روز است. علايم بيماري تب و افزايش بزاق در هنگام غذا خوردن است که به تدريج دانه هايي در سطح زبان و روي لبها ظاهر مي شود. دانه ها طي ۴۸ ساعت پاره شده و تمام سطح زبان  و لبها را فرا مي گيرد و حيوان از خوراک مي افتد. ويروس عامل بيماري از طريق ترشحات آلوده حيوان و گاهي از طريق حشرات انتقال مي يابد. بيماري معمولا” خطرناک نيست و دامهاي مبتلا به زودي بهبود حاصل مي کنند.
بيماريهاي قارچي و انگلي
کوکسيديوئيدوميکوز
انسان و حيوانات در اثر استنشاق هاگ قارچ کوکسيديوئيديس ايمي تيس که در زمين رشد مي کند مبتلا به بيماري مي شوند. علايم بيماري در اسب عبارت است از لاغري، تب متغير، خيز در پاها، کم خوني و ازدياد گلبولهاي سفيد خون که در بعضي از موارد دل دردهاي متناوب نيز وجود دارد. پارگي کبد در بعضي مواقع ديده مي شود که به تلف شدن حيوان منجر مي گردد.
کچـــــلي
کچلي از بيماريهاي قارچي پوستي مي باشد که اين قارچ به بافتهاي پوششي و شاخي و الياف مو حملخ مي کند. در اسبها بيماري با ايجاد لکه هاي گردي در پوست شروع مي شود و پس از چند روز موها فاسد شده و مي ريزند. سطح پوست خاکستري رنگ و شوره هاي ريزي در پوست ظاهر مي شود. سپس پوسته پوسته شده و خارش شديد در حيوان ايجاد مي کند. در صورتيکه مراقبتهاي لازم انجام شود پس از مدت ۲۵ تا ۳۰ روز بهبود حاصل مي شود. در صورتيکه محل کچلي در زير زين يا تنگ اسب باشد در اثر تحريک بهبودي به تاخير مي افتد و ممکن است به ساير نقاط بدن نيز سرايت کند.
بيشتر کچلي هاي انسان از حيوانات سرايت مي کند، به خصوص در نقاط روستايي و جاهاييکه تماس نزديک با اسب و گاو وجود دارد.
لنفانژيت واگير(مشمشه کاذب)
لنفانژيت واگير از بيماريهاي مزمن اسب بوده که توسط يکي از انواع قارچها به نام هيستو پلاسمافارسي مي نوزوم به حيوان سرايت مي کند. اين قارچ از راه خراشهاي پوستي و از طريق لوازم آلوده مثل زين، عرق گير و لوازم تيمار وارد بدن اسب مي شود. زمانيکه اين قارچ به بافتهاي زير پوست مي رسد، قرحه هايي در امتداد عروق لنفي به وجود مي آورد. اين قرحه ها کم کم ضخيم شده و سرباز مي کند. جراحات و ورم بيشتر در اطراف مفصل خرگوشي و يا در تمام قسمتهاي پا مشاهده مي شود، که اغلب بدون درد مي باشد. اين عوارض ممکن است در ساير نقاط بدن و يا مخاط بيني نيز ديده شود که در اين صورت با بيماري مشمشه قابل اشتباه مي باشد ولي بايد توجه داشت که در اين بيماري تست ماليين منفي است. اين بيماري قابل سرايت به انسان و گاو مي باشد.
جـــــــرب اسب
جربهاي مختلفي در اسب ايجاد بيماري مي کنند که مهمترين آنها عبارتند از جرب دمودکس اکويي، جرب سارکوپتيک، جرب پزوروپتيک و جرب کوريوپتيک مي باشد.
جرب پزوروپتيک در اسب ايجاد دلمه هايي در قاعده يال و دم کرده، دلمه ها کم کم بزرگ شده و توليد خارش شديد مي نمايد و حيوان بدن خود را به در و ديوار مي مالد. گاهي اوقات ممکن است جراحات در قسمتهاي فاقد مو مثل زير بغل، پستان و بيضه نيز ديده شود. جرب از طريق تماس مستقيم و يا از طريق استفاده مشترک از وسايل مثل زين، عرق گير، افسار و … قابل انتقال است. جربهاي اسب قابل انتقال به انسان مي باشد.
ساير
از ديگر بيماريهاي مشترک انگلي انسان و اسب مي توان به هيستوپلاسموز، رينوسپوريديوز و توکسوپلاسموز نام برد.
 
منبع:
– جزوه اسب و بيماريهاي مشترک آن با انسان، دکتر ايراندخت خاوري، حوزه مديريت مبارزه با زئونوزها، سازمان دامپزشکي کشور، مرداد ۱۳۷۳